اهمیت تعلیم قرآن کریم

در روایتی، پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم فرموده است :« معلّم القرآن و متعلّمه یستغفر له کل شئ حتی الحوت فی البحر؛ معلم و متعلم قرآن چنان فضیلت دارند که تمام آنچه که در آسمان و زمین هست، برای آنها استغفار می کنند؛ حتی ماهیهای دریا . در روایت دیگر، علی علیه السلام وقتی که حقوق فرزند را بر پدر و مادر می شمارند، می فرمایند: یکی از حقوق فرزند بر پدر آموختن قرآن به اوست. در روایت دیگر آمده است که اگر پدری به فرزندش قرآن را بیاموزد، روز قیامت گردنبندی زیبا به او هدیه می کنند که همه انسانها، از اولین تا آخرین، در شگفتی و حیرت فرو می روند.

از این روایات، به خوبی اهمیت آموختن قرآن به دیگران روشن می شود؛ به ویژه وظیفه پدران در این زمینه بیشتر است و آنها باید سعی کنند که فرزندانشان را تربیت قرآنی کنند. البته روشن است پدری موفق تر است که خود او هم اهل قرآن باشد و در منزل قرآن را تلاوت کند تا به طور طبیعی، فرزند او نیز به سوی قرآن گرایش یابد.

تدریس تجوید

مراد از روش تدریس تمام مواردی است که استاد جلسه برای رسیدن به یک هدف آموزشی از قبل تعیین شده، دنبال می کند، و در این صورت تضمین موفقیت تدریس به طورکامل بر توانایی و برنامه استاد در انتخاب روش مناسب برای تحقیق اهداف آموزشی پایدار است.

روش تدریس تجوید

شامل روش های تدریس قواعد تجوید است. روش های تدریس تجوید شبیه تدریس قواعد زبان عربی است که هدف هر دوی آنها فهم صحیح آنها توسط شاگرد و تطبیق عملی آنها به شیوه صحیح است.

روش های تدریس قواعد تجوید متعدد است که در ذیل به برخی از آنها اشاره می شود.

روش قیاسی: اتساد ابتدا قاعده تجویدی را به صورت نظری شرح می دهد سپس مثال هایی را برای آن ذکر می کند.

روش استقرائی: در ابتدا آیاتی از قرآن تلاوت می شود سپس احکام تجویدی از آن استخراح می شود.

روش مشترک قیاسی و استقرائی: گه در آن بین دو روش قبلی جمع می شود. بدین صورت که استاد قواعد را از طریق آیات قرآنی تدریس می کند سپس روش استقرائی را برای استخراج احکام تجوید تطبیق می کند.

روش های تدریس تجوید عملی یا سنت اقراء

روش های تدریس تجوید عملی متعدد است که از جمله آنها:

قرائت استاد و پیروی شاگردان: شیخ مقری آیات را به تنهایی می خواند و شاگردان گوش می دهند و شیخ چندین بار تکرار می کند و آنها با خط گرفتن در مصحف در قواعد تجویدی دقت می کنند.

قرائت گروهی: شیخ مقری می خواند و شاگردان به صورت دست جمعی بعد از استاد تکرار می کنند و استاد اشتباهات شاگردان را تصحیح می کند.

قرائت فردی: این روش بین شیخ مقری و شاگرد به تنهایی صورت می گیرد و از طریق آن شاگرد با خواندن نزد شیخ، تمامی مرواد تجوید را به طور کامل تلقی می کند.

تدریس حفظ قرآن:

خردسالان را از قرآن دلزده نکنید

اگر فرزند شما در سنین خردسالی است، باید به گونه ای برنامه ریزی شود که بر او فشار نیاید؛ چون ممکن است از قرآن دلزده شود و دیگر هیچ وقت به آن رو نیاورد. باید با تشویق و ایجاد انگیزه او را به سمت قرآن دعوت کرد.

غالب خردسالان زمینه حفظ قرآن را در سنین خردسالی ندارند و نمی توانند در سنین خردسالی حافظ کل قرآن بشوند. بنابراین اصرار بیجای بعضی از پدران و مادران موجب می شود که فرزندشان از قرآن دلزده بشوند. البته همه کودکان می توانند با حفظ کردن برخی از ایات در سنین خردسالی، آماده حفظ کل قرآن در سنین بالاتر شوند.

تدریس، روشی برای تثبیت محفوظات

یکی از راههای تثبیت محفوظات، تشکیل جلسات قرآن است. با این ترتیب، به این روایت شریف عمل کرده اید که « زکاة العلم نشره » و هم با این کار، زمینه تمرین و ممارست زیادی را برای خود فراهم ساخته و از فراموش شدن محفوظات خودتان جلوگیری کرده اید. من به همه کسانی که موفق به حفظ قرآن کریم شده اند،توصیه می کنم که اگر امکان پذیر است ، در منزل خود جلسه ای را تشکیل دهند و از همسایگان و از بستگان دعوت کنند و نقش مربی حفظ قرآن را برای آنها ایفا کنند و آنها را به این مسیر آورند.

تفاوت شیوه تدریس خردسالان و بزرگسالان

شیوه اداره جلسات حفظ قرآن برای خردسالان (یعنی کسانی که توانایی روخوانی قرآن را ندارند) با بزرگسالان متفاوت است. در جلسات خردسالان ، حفظ باید در همان جلسه انجام بگیرد و تکرار ایات در منزل. در واقع، معلم نقش استاد حفظ را دارد و بچه ها را به حفظ کردن تشویق می کند و با تکرار ایات در جلسه ، ایات در ذهن آنها تثبیت می کند. البته با این شیوه نمی توان مقدار زیادی از ایات را در طول یک هفته حفظ کرد؛ از این رو، قرآن آموزان خردسال، همان صفحه را که در کلاس حفظ کرده اند، تکرار می کنند و می کوشند بر محفوظاتشان مسلط شوند و آنها را تثبیت کنند.

اما در جلسات بزرگسالان ، طبیعی است که کار برعکس است؛ یعنی اینها در منزل ایات را حفظ می کنند و در جلسه، ایات حفظ شده را ارائه می کنند. و استاد قرآن ایاتی را که آنها قرار بوده در طول هفته حفظ کنند، سؤال می کند. به این ترتیب، قرآن آموزان بزرگسال از حسن حفظ خودشان مطلع می شوند. پس برای آنها بهانه و انگیزه ای برای ادامه کار حفظ است. دراین جلسات، اشخاص با دیدن کسانی که در این مسیر گام نهاده اند، اشتیاق می یابند و با سرعت بیشتری به کار خود ادامه می دهند.

محورهای تدریس در جلسات

محور اول: استاد باید ایاتی را که در طول هفته گذشته همه حفاظ حفظ کرده اند، بپرسد. این در صورتی است که جلسه هفته ای یک بار تشکیل شود؛ اما اگر جلسه هفته ای دو یا سه بار تشکیل می شود، باید ایاتی را که در فاصله جلسه قبلی و کنونی حفظ شده، از همه شرکت کنندگان سؤال کند. به عنوان مثال اگر طبق برنامه ای که ما در مباحث پیش گفتیم، هر هفته سه صفحه را حفظ کنند، استاد باید در جلسه بعد این سه صفحه را از همه بپرسد.

محور دوم: سؤال از ایات گذشته است؛ یعنی ایاتی که از حفظ آنها بیش از یک هفته می گذرد. این ایات هم باید به نوبت از همه شرکت کنندگان پرسیده شود تا هم مروری بشود و هم اگر ایاتی فراموش شده است، حافظ قرآن متوجه شود و به ترمیم محفوظات خود بپردازد.

محور سوم: آماده سازی برای حفظ ایات جدید است. مربی حفظ، باید علاوه به اینکه خود حافظ قرآن است، با ایات مشابه و معنای بعضی از لغات مشکل هم آشنا باشد تا بتواند قرآن آموزان را با ایات مشابه و لغات مشکلی که در ایات جدید باید حفظ کنند، آشنا سازد.

روشهای سؤال از محفوظات

1ـ از تک تک افراد به صورت انفرادی می پرسید و او از ابتدا تا انتهای صفحه را تلاوت می کند و دیگران می شنوند.

2ـ  خوب است از شیوه جمع خوانی استفاده شود ؛ به این صورت که ایه ای را استاد می خواند و همه حاضران با توجه به تلفظ و با سرعت استاد ، آن را جمع خوانی می کنند. این شیوه چند فایده دارد : هم به شما کمک می کند که در وقت کوتاهی از تمام شرکت کنندگان امتحان به عمل بیاورید و هم با ایجاد تنوع ، باعث می شود تا قرآن آموزان احساس خستگی نکنند.

3ـ  به صورت اشتراکی از شرکت کنندگان ایات را بپرسید؛ بدین گونه که ایه ای را مطرح کنید و به نوبت اشخاص یک ایه تلاوت کنند و به همین ترتیب، این سلسله ادامه بیاید.

ضرورت گرفتن آزمون و شیوه های آن

امتحان گرفتن در جلسات حفظ بسیار لازم و ضروری است . شیوه امتحان می تواند به شکلهای مختلفی باشد؛ مثلاً به صورت کتبی می توان امتحان گرفت؛ به این صورت که ایاتی را بنویسید و از شرکت کنندگان بخواهید که ادامه آن را بنویسند، و یا کلمات ایه ای را جابه جا بنویسید و از آنها بخواهید اشتباه را پیدا بکنند. همچنین می توانید مضمونی را به آنها ارائه کنید و از آنها بخواهید که ایه متناسب با این مضمون را بنویسند. هر چقدر سؤالها متنوع باشد ، در ایجاد انگیزه برای حفظ قرآن مؤثر خواهد بود.

سعی کنید که از ابزار تشویق استفاده کنید ؛ چرا که حفظ قرآن کاری مشقت آور است و اگر آنها احساس کنند که مورد حمایت استاد، اگر چه حمایتهای معنوی ، قرار دارند ، با اشتیاق بیشتری کار حفظ را ادامه می دهند؛ ،حتی همین که شما با کلمه « أحسنت » حضار را تشویق بکنید، در پیشرفت آنها نقش بسیار مؤثری خواهد داشت.

تنوع در جلسات حفظ فراموش نشود

تلاش کنید به جلسات حفظ بسیار تنوع دهید تا انگیزه و اشتیاق قرآن آموزان را برای ادامه حفظ بالا ببرید. به عنوان مثال، می توانید در فاصلة جلسات معماهای قرآنی مطرح کنید و به پاسخ دهندگان جایزه بدهید. همچنین می توانید از شماره ایات، یا معنای لغات مشکل سؤالاتی را مطرح کنید. در جلسات، لطایف قرآنی را که در کتابهای مخصوص جمع آوری شده و جاذبه خاصی دارد، بگویید تا هم تنوعی ایجاد شود و هم و قرآن آموزان درک بهتری از معنا و مفهوم ایات داشته باشند.